Usangyç dwigatellerinde, ýangyç tygşytlaýjy we tükeniksiz gaz bilen işlemek, lambda zondy bolmazdan mümkin bolmazdy. Bu datçikleriň kömegi bilen hereketlendirijiniň hapalanmagy düýpgöter azalýar we ulanmak ýakymly bolýar.
Kislorod datçigi diýlip hem atlandyrylýan lambda zondy, çykýan gazlaryň kislorod bilen daşky gurşawdaky kislorodyň arasyndaky tapawudy ölçemek wezipesine eýedir.
Bu datçigiň ady harp bilen baglanyşyklydyr λ (lambda) grek elipbiýinden, hakyky howa ýangyjynyň gatnaşygy bilen garyndynyň ideal (ýa-da stoiometrik) gatnaşygy arasyndaky deňligi görkezmek üçin ulanylýar. Bahasy birden az bolsa ( λ) howanyň mukdarynyň idealdan azdygyny, şonuň üçin garyndynyň baýdygyny aňladýar. Munuň tersi bolanda ( λ> 1 ), artykmaç howa bolany üçin, garyndynyň pesdigi aýdylýar.
Mysal üçin benzin dwigatelini ulanyp, ideal ýa-da stohiometrik gatnaşygy, bir bölek ýangyja 14,7 bölek howa bolmaly. Şeýle-de bolsa, bu paý hemişe hemişelik däl. Bu gatnaşyga täsir edýän üýtgeýjiler bar, daşky gurşaw şertlerinden - temperaturadan, basyşdan ýa-da çyglylykdan - ulagyň işleýşine çenli - aýlaw, hereketlendirijiniň temperaturasy, zerur güýjüň üýtgemegi.
Lambda zondy, hereketlendirijiniň işleýiş gazlaryndaky we daşarky kislorod düzümindäki tapawudy motoryň elektron dolandyryşyna habar bermek bilen, ýangyç kamerasyna sanjylýan ýangyjyň mukdaryny sazlamaga mümkinçilik berýär.
Maksat güýç, ýangyç tygşytlylygy we zyňyndylar arasynda ylalaşygy gazanmak, garyndyny stohiometrik gatnaşyklara mümkin boldugyça ýakynlaşdyrmak. Gysgaça aýdylanda, hereketlendirijini mümkin boldugyça netijeli işlemek.
Bu nähili işleýär?
Lambda zondy ýokary temperaturada - iň azyndan 300 ° C-de has netijeli işleýär - iň amatly ýeriniň hereketlendirijiniň ýakynynda, işleýiş manifoldynyň golaýynda. Häzirki wagtda katalitik öwrüjiniň gapdalynda lambda zondlaryny tapyp bolýar, sebäbi tükeniksiz gazyň temperaturasyndan garaşsyz gyzdyrylmagyna mümkinçilik berýän garşylyk bar.
Häzirki wagtda hereketlendirijilerde iki ýa-da has köp zond bolup biler. Mysal üçin, bu komponentiň netijeliligini ölçemek üçin katalizatoryň öňünden we soňunda ýerleşýän lambda zondlaryny ulanýan modeller bar.
Lambda zondy, 300 ºC ýetende kislorod ionlarynyň geçirijisine öwrülýän keramiki material sirkonium dioksidinden durýar. Şeýlelik bilen, zond, çykýan gazlarda bar bolan kislorodyň mukdaryny naprýatageeniýeniň üýtgemegi (mV ýa-da millivolt bilen ölçelýär) arkaly kesgitlemäge ukyplydyr.
500 mV töweregi naprýa .eniýe, baý garyndyny görkezýän ýokarky garyndyny görkezýär. Hut şu elektrik signaly hereketlendirijiniň dolandyryş bölümine iberilýär we hereketlendirijä goýlan ýangyjyň mukdaryna zerur düzedişler girizýär.
Zirkonium dioksidini titanium oksidi esasly ýarymgeçiriji bilen çalyşýan lambda zondynyň başga bir görnüşi bar. Munuň üçin kislorodyň daşyndan salgylanmasy gerek däl, sebäbi kislorodyň konsentrasiýasyna baglylykda elektrik garşylygyny üýtgedip biler. Zirkonium dioksid datçikleri bilen deňeşdirilende, titanium oksidi esasly datçikleriň jogap beriş wagty has gysga, beýleki tarapdan bolsa has duýgur we has gymmat.
Doktor Günter Baumanyň ýolbaşçylygynda 1960-njy ýyllaryň ahyrynda lambda zondyny döreden Bosch. Bu tehnologiýa ilkinji gezek 1976-njy ýylda, Volvo 240 we 260-da önümçilik ulagynda ulanyldy.
Rorsalňyşlyklar we has köp ýalňyşlyklar.
Häzirki wagtda lambda zondynyň zerurlygy jedelsiz bolsa-da, iň gowy abraýy ýok. Ony çalyşmak, köplenç zerur däl, motoryň elektron dolandyryşy tarapyndan döredilen säwlik kodlaryndan gelýär.
Bu datçikler görünişinden has çydamlydyr, şonuň üçin gönüden-göni baglanyşykly säwlik kodlary peýda bolanda-da, datçigiň işleýşini şöhlelendirip, hereketlendirijini dolandyrmakda käbir beýleki kynçylyklardan döräp biler. Seresaplylyk we ulagyň näsazlyklaryndan duýdurmak üçin elektron dwigateli dolandyrmak datçikde ýalňyşlyk goýberýär.
Çalyşmak ýagdaýynda asyl ýa-da ykrar edilen hil böleklerini saýlamak elmydama gowy pikirdir. Motoryň dogry işlemegi we saglygy üçin bu komponentiň ähmiýeti möhümdir.